Gebelik diyabeti

Gebelik diyabeti nedir?

Gebelik sırasında vücudun insülin ihtiyacı artar. İnsülin, pankreasta üretilen ve yediğimiz karbonhidratlardaki şekerin enerji olarak kullanılmak üzere hücrelere girmesine yardımcı olan bir hormondur. 

Gebelik diyabeti, vücut yeterli insülin üretemediğinde ve kan şekeri seviyeleri çok yükseldiğinde ortaya çıkar.  

Gebelik diyabeti nadiren semptomlara sebep olur. Bu nedenle, hamile kadınların çoğuna gebelik diyabeti testi yaptırma olanağı sunulur.   

Gebelik diyabeti olan hamile kadınların gebelik ve doğum sırasında komplikasyon riski daha fazladır ancak çoğu, sağlıklı bebekler dünyaya getirirler. Gebelik diyabetinin iyi tedavi edilmesi şu riskleri azaltır: 

• yüksek tansiyon ve preeklampsi (is Norveççe) 
• büyük bebek ve zor doğum 
• sezaryen 
• erken doğum

Gebelik diyabeti tedavisi

Gebelik diyabetinin takibi aile hekiminiz, ebeniz veya hastane polikliniği tarafından yapılabilir. Tedavi öncelikle üç şeyden oluşur: 

1. kan şekerinin yemeklerden önce ve sonra ölçülmesi 
2. beslenme şekli değişikliği 
3. günlük fiziksel aktivite

Kan şekerinin ölçümü konusunda eğitim

Kan şekerinizin çok yüksek olup olmadığını kontrol etmek için kan şekerinizi ölçme konusunda eğitim alacaksınız. 

İlk 1-2 hafta, kahvaltıdan önce (açlık kan şekeri) ve kahvaltı ve akşam yemeği başlangıcından (ve muhtemelen öğle yemeğinden) iki saat sonra ölçüm yapmanızı tavsiye ederiz. Sonrasında, ölçüm sıklığı hastalığın sizi nasıl etkilediğine göre uyarlanır.  

Beslenme şekliniz ve günlük aktiviteniz ayarlandıktan sonra kan şekeri ölçümleriniz şu değerleri göstermelidir: 

• açlık kan şekeri: 5,3 mmol/L’nin altında 
• yemeğin başlangıcından 2 saat sonra: 6,7 mmol/L’nin altında 

Bir hafta içinde 2’den fazla ölçümde bu değerlerin üzerinde sonuç alırsanız beslenme şekli ve aktivitenizin daha yakından incelenmesi ve kan şekerini düşüren ilaçlarla (metformin veya insülin) tedaviye ihtiyacınız olup olmadığının değerlendirilmesi için bir hastane polikliniğine sevk edilmeniz gerekir.

Gebelik diyabeti için beslenme şekli tavsiyeleri

Gebelik diyabeti için tavsiye edilen beslenme şeklinin amacı, sizin ve bebeğinizin temel besinleri yeterli düzeyde almanızı ve kan şekerinizin çok yükselmemesini sağlamaktır.   

Daha az sayıda ve büyük öğünler yerine daha sık ve ufak öğünler yerseniz yüksek kan şekeri düzeylerinden sakınmak daha kolay olur. Örneğin 3 ana öğün ve 2-3 daha küçük ara öğün deneyebilirsiniz. Akşam yemeği ile kahvaltı arasında uzun bir süre (10-12 saatten fazla) varsa biraz karbonhidrat ve protein içeren ufak bir akşam öğünü yemek isteyebilirsiniz. 

Akşam ve öğle yemeği için “tabak” modelini kullanabilirsiniz: 

• 1/2 tabak sebze 
• tabağın en fazla 1/4’ü oranında lif bakımından zengin bir karbonhidrat kaynağı (tam tahıllı makarna, tam tahıllı pirinç, tam tahıllı pide, haşlanmış patates) 
• 1/4 veya daha fazlasında protein kaynağı (balık, tavuk, et, bakliyat, tofu)

Karbonhidratlı yiyecekler

Karbonhidrat içeren yiyecekler yediğinizde kan şekeriniz yükselir. Kan şekerinizin ne kadar yükseldiği; yiyeceğin ne tür karbonhidrat içerdiğine, ne kadar yediğinize ve öğünün bileşimine bağlıdır.  

İnsülin genellikle sabahları biraz daha az etkili olduğundan kahvaltıda karbonhidrat alımının sınırlandırılması özellikle tavsiye edilir.  

Tercihen şunları seçin:  

• kan şekerinin yavaş yükselmesine sebep olan, lif bakımından yüksek yiyecekler; tam tahıllar, fasulye, mercimek, kuru yemiş ve sebzeler gibi  
• tam tahıl ve tane içeren, %75 ila %100 oranında tam tahıla dayalı ürünler (irilik ölçeğinde 4 kare)  
• düşük oranda ince öğütülmüş un ile çavdar, arpa, yulaf ve tam buğdaydan yapılmış ekmek  
• normal türler yerine kepekli makarna ve kepekli pirinç   

Tam tahıllı ürünlerin miktarı kan şekeri değerlerinize göre ayarlanır. Öğün başına uygun miktar şöyle olabilir: 5 yemek kaşığı pilav veya makarna, 1 dilim ekmek, ½ pide, 30 gr müsli veya 110 g pişmiş yulaf ezmesi. 

Pasta ve tatlı mayalı hamur işleri, çoğu bisküvi türü, patates cipsi, waffle/krep, poğaça/pizza, beyaz pirinç, pirinç lapası, ilave şekerli yoğurt, ilave şekerli veya düşük lif içerikli gevrekler (anahtar deliği işaretli olanları seçin), meyve/sebze suları, ilave şekerli içecekler, şeker, reçel ve bal gibi kan şekerinde keskin ve hızlı bir yükselmeye neden olan, ilave şeker oranı yüksek, lif oranı düşük ve besin değeri düşük yiyecek ve içeceklerden kaçının. 

Yiyeceklerinizi tatlandırmak isterseniz tatlandırıcı kullanın ve ilave şekerli yiyecekler yerine yapay olarak tatlandırılmış yiyecekleri seçin.  

Susuzluk giderici olarak suyu tercih edin.  

Ara sıra tatlı veya çok şekerli başka bir şey yemek isterseniz yemeğin sonunda küçük bir porsiyon yiyin. 

Sebze, meyve ve orman meyveleri 

Hamile kadınlar her gün 500-800 gram sebze, meyve ve orman meyvesi yemelidir. 

Meyvede faydalı vitaminler, mineraller ve lifin yanı sıra sağlıklı şekerler bulunur. Günde bir ila üç porsiyon meyve yiyin, ancak bunu öğün başına bir porsiyonla sınırlayın. Bazı kişiler özellikle de sabahları meyveden kaçınmalıdır. Bir porsiyon; ½-1 elma, armut veya portakal ya da 1-2 dl orman meyvesi olabilir. Muz, mango, ananas ve üzüm gibi meyvelerin şeker oranı diğer meyvelere göre daha yüksektir ve bunlar sınırlandırılmalıdır. Kurutulmuş meyveden kaçınmanız gerekir.  

• karnabahar, brokoli, marul, ıspanak, domates, salatalık, biber, kereviz vb. sebzelerden istediğiniz kadar yiyin  
• tüm ana öğünlere sebzeyi dahil edin  
• çiğ sebzeler kan şekerinde daha az yükselmeye neden olduğundan sebzeleri pişmiş/preslenmiş olarak yemek yerine çiğ yiyebilirsiniz

Süt ürünleri 

Süt ürünleri önemli bir kalsiyum, iyot ve protein kaynağıdır. Süt, şekersiz yoğurt ve kefir süt şekeri içermekte olup öğün başına 1 bardak ile sınırlandırılmalıdır. Peynir az miktarda süt şekeri içerir ve kan şekeri üzerindeki etkisi azdır.

Protein ve yağ içeren yiyecekler 

Proteinlerin kan şekeri üzerinde çok az etkisi vardır ve çoğu öğünde ve atıştırmalıkta protein içeren yiyecekler yemeniz gerekir. İşlenmemiş et ve tavuk, balık, yumurta, süzme peynir, yoğurt, peynir, fasulye, mercimek, çekirdek ve kuru yemiş bunlara örnek verilebilir.  

Kıyma, sosis ve diğer işlenmiş et ürünleri çok fazla doymuş yağ içerdiklerinden bunlar sınırlı olmalıdır. İşlenmiş et ürünleri ayrıca birçok kişinin kilo almasına da etki etmektedir.  

Yağ kan şekerini yükseltmez ancak kalorisi yüksektir ve aşırı kilo alımını önlemek için uygun miktarlarda yenmelidir. Kuru yemiş, çekirdek, avokado, zeytin, zeytinyağı/kanola yağı/ayçiçek yağı, yumuşak bitkisel margarin ve yağlı balık gibi sağlıklı yağları az miktarda tüketin. 

Hamileyken hangi balık türlerini yemekten kaçınmanız gerektiği hakkında daha fazla bilgi edinin (is Norveççe). 

Gebelik diyabetinde fiziksel aktivite

Fiziksel aktivite insülinin daha iyi etki etmesini sağlar ve bu nedenle gebelik diyabeti tedavisinin önemli bir parçasıdır.  

Haftada en az 150 dakika fiziksel olarak aktif olmaya çalışın; bu süre içinde daha hızlı nefes alıp verdiğinizi ve biraz terlediğinizi hissedecek kadar efor sarf edin.  

Gündelik hayatta düzenli fiziksel aktivitede bulunmak da hem fiziksel hem ruhsal olarak daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. 

• Yemeklerden sonraki aktivite, kan şekerindeki yükselmeyi sınırlandıracaktır.  
• Aktiviteyi örneğin her seferinde on dakikalık kısımlar şeklinde bölebilirsiniz.  
• Normalde aktif değilseniz haftanın çoğu gününde 30 dakikalık bir yürüyüş yapmak iyi bir hedef olabilir. 

Gebelik sırasında fiziksel aktivite hakkında daha fazla bilgi edinin (is Norveççe).

Doğum sonrası

Gebelik diyabeti genellikle doğumdan sonra ortadan kalkar ancak gebelik diyabeti geçiren kadınların, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde tip 2 diyabet (is Norveççe) geliştirme riski daha fazladır. Norveç Sağlık Müdürlüğü’nün diyet (is Norveççe) ve fiziksel aktivite tavsiyelerine (is Norveççe) uyuyorsanız ve vücut ağırlığınız normalse tip 2 diyabet geliştirme riski önemli ölçüde azalacaktır.   

Gebelik diyabetiniz olduysa, kan şekerinizin normal olup olmadığının kontrol edilmesi için doğum yaptıktan dört ay kadar sonra ve ardından yılda bir kez aile hekiminizi ziyaret etmeniz gerekir.   

Gebelik diyabetiniz olduysa sonraki gebeliklerinizde bunu tekrar yaşama riskiniz daha fazladır. Tekrar gebelik diyabeti yaşamaya karşı en iyi koruma, hamile kalmadan önce normal bir vücut ağırlığına sahip olmak ve gebelik sırasında makul bir miktarda kilo almaktır.