Riŋŋgu 113 jus la hiehte iesjsårmmimvádán
La gus hiehte vádá dån ietjat vahágahtá jali sårmmi? De galga riŋŋgut 113. Hiehtedåjmadahka de viehket duv gávnnat tjiehpes viehkev åvddålijguovlluj.
Riŋŋgu 113
Jus la iesjsårmmim hiehtedilen, riŋŋgu 113 dalága. Riŋŋgu farra akti ilá ålov gå akti ilá binná.
Válde iesjsårmmima ájádusájt duodaj
Gå la dårvodisvuodan ja sjævnnjadin de muhttijn slierggiji ájádusá ij la desti makkirak ávkken viessot. Iesjsårmmimájádusá máhtti boahtet gå dujna l vájvve degu hæjto, rijdo, skihpudagá, hásstalusá bargon jali psykalasj vájve degu depresjåvnnå. Jus ájádusá ilá ållo sajev válldi, de la ájnas tjiehpes viehkev åhtsåt.
Ságastit dan birra la dahkat juojddá dajna
Lisj dávk låssåt iesjsårmmimájádusáj birra ságastit iehtjádij. Ihkap dåbdå ietjat gænodibmen ja balá majt iehtjáda dal duv birra ájádalli. Moaddása sihti ietja rijbbat, ja skámádi gå dárbahi viehkev iehtjádijs gå vájves ájádusá ja dåbdo ihti. Dille l álu tjanádum, ja gássjel la tjoavddusijt vuojnnet.
Ajtu, jus sjielmá badjel boadá ja ságasta náginijn gesi luohteda, de ihkap oattjo viehkev tjoavddusijt gávnatjit. Ságastit dan birra la dahkat juojddá dajna, ja dat la vuostasj lávkke gæjnon buorep guovlluj. Viehkeda ietjat jus dibdá iehtjádijt duv viehkedit.
Gejna máhtá ságastit?
La gus dujna soames gesi luohteda? Ságasta soabmásijn gesi luohteda, degu nágin familjan, ráddna jali stuovesdálkudiddje, varresvuodaskihppijsujtár, åhpadiddje, imádna jali girkkohærrá.
Oajvvadusá majt máhtá javllat
Jus i rat diede gåktu galga ságastallamav álgget de máhtá adnet náginijt oajvvadusájs vuollelin:
- «Mujna l læhkám vájvve maŋemus ájge, ájádallam lav makta l ávkken viessot.»
- «Ilá måråstav. Munji l låssåt tjoavddusijt gávnnat. Ájádaláv iv desti nagá viessot navti gåk mujna l dálla.»
- «Dåbdåv ietjam noaden ja ahte gájkka l muv vihke. Skámádav ja ájádaláv gájkajda luluj buorep jus iv lim dáppe desti.»
- «Dåbdåv iv ållu rijba ja mujna li ájádusá ietjam sårmmit.»
- «Mujna l læhkám låssåt maŋemus ájge ja ájádallagoahtám lav ietjam sårmmit.»
Gåktu viehkev åttjuda?
Gávnnuji moadda saje gåsstå viehkev ja buorre giehtadallamav máhtá oadtjot. La gus hiehtedille? Dat mierret gesi galga riŋŋgut.
Riŋŋgu 113 jus hekkabielen la
Jus dåbdå vádá l dån ietjat vahágahtá jali sårmmi de galga agev riŋŋgut 113. Hiehtedåjmadahka de duv hiehtedilen viehket, aktán gávnnat tjiehpes viehkev åvddålijguovlluj.
Hiehtedile, valla gå ij la hæggavádá
Válde aktijvuodav stuovesdálkudiddjijn
Duv stuovesdálkudiddjen la hiehteviehkke-barggo biejvijt. Stuovesdálkudiddje diehtá duon dán viehkkefálaldagá birra dåppe gånnå dån åro, ja máhttá viehkedit válldet aktijvuodav ja vuosedimev sáddit gånnå dav dárbaha, máhttá liehket psykolåvggå jali ietjá giehtadallam suohkanin jali sierratjiehppevarresvuodadievnastusán.
Bájkálasj dálkudiddjevákta
Gå illa hæggabielen, valla sæmmi bále i asta vuorddet desik duv stuovesdálkudiddje bargguj boahtá idedis, riŋŋgu bájkálasj dálkudiddjeváktaj telefåvnån 116 117.
Dálkudiddjevákta baktu besa sáhkadit varresvuodabarggij gudi li hárjjánam árvustallat man duodalasj dilen ja råhton la. Dálkudiddjevákta aj diehtá makkir ietjá guoskavasj dievnastusá suohkanin máhtti duv viehkedit.
Ietjá dievnastusá ma máhtti duv viehkedit
- skåvllåvarresvuodadievnastus
- nuoraj varresvuodastasjåvnnå
- psykalasj varresvuohta- ja gárevselgajdievnastus, aktan psykolåvggå
- Jåhtelis psykalasj varresvuodaviehkke (nágin suohkanijn)
- dievnastusá sijdan / huksodievnastusá
- Psykososiála hiehtejuogos
Suohkana næhttabielijn gávna gåktu jåksåt dájda dievnastusájda.
Muhttijn sierratjiehppevarresvuodadievnastusás viehkev dárbaj. Stuovesdálkudiddje ja suohkana psykolåvggå máhtteba duv vuosedit nuorajpsykiatrijjalasj klinihkkaj (BUP) jali guovllopsykiatrijjalasj guovdátjij (DPS) jus la dárbbo.