Mo mánát ovdánahttet giela?
Mánát gulahallet riegádeami rájes ja sis lea riegádahtton giellamáhttu.
Buot mánát ovdánit iežaset leavttuin, ja das leat stuorra erohusat giellaovdáneamis.
Máná giellaovdáneapmi dáhpáhuvvá iešguđet muttuin ja ovttastallamis earáiguin.
0-6 mánnosaš
Mánát álget buljardit juo mánnán. Sii ásahit čalbme oktavuođa, dovdet ja reagerejit jienaide, ráhkadit jienaid ja geavahit ámadeaju dovddahemiid.
6-12 mánnosaš
6-12 mánnosažžan mánná smiehttá ja ipmirda álkes sániid ja dadjanvugiid. Dán áigodagas mánát dovdet iežaset nama. Sii geavahit rumašgiela aktiivvalaččat oktan álkes sániiguin čájehan dihtii maid sii oaivvildit.
1-2 jahkásaš
1-2 jahkásaččat áhttet dadjat álkis sániid ja oanehis cealkagiid. Mánát ovdánahttet áddejumi álkis gohččumiin ja gažaldagain.
2-3 jahkásaš
Mánát ohppet dađistaga eanet sániid ja máhttet bidjat guhkit cealkagiid oktii. Seammás go giellamáhttu nanosmuvvá, de sii dávjá jearahallet ja máhttet muitalit álkes muitalusaid. Sii geavahit giela aktiivvalaččabut sosiála oktavuođain ja sosiálalaš ovttastallamis earáiguin, sihke sániiguin, lihkastagaiguin, ámadeajo ovdanbuktimiiguin ja jietnademiiguin.
3-4 jahkásaš
Mánná oahppá ain ođđa sániid ja ráhkada váddáseabbo cealkagiid. Jietnadeapmi šaddá dárkileabbon. Sii sáhttet duinna hupmat áššiid birra mat galget dáhpáhuvvat lagas boahtteáiggis, ja dáhpáhusaid birra mat leat dáhpáhuvvan lagas vássánáiggis.
Movttiidahttit máná giellaovdáneami
Geahčastagat, ovttastallan ja oadjebasvuohta leat dehálaččat máná dábálaš giellaovdáneapmái. Go mánát dovdet iežaset oadjebassan, de sii leat rahpasat diđoštit giela ja gulahallat.
Muitte ahte njuoratmánát eai atte čielga signálaid. Ane fuola das, vuoi oaččut iežat mielde go mánná geahččala gulahallat.
Mánát sáhttet oahppat máŋga giela oktanaga, nu ahte geavat eatnigiellat aktiivvalaččat. Huma mánáin dan gillii maid don buoremusat máhtát. Dat addá mánnái riggásit gielalaš vásáhusa ja veahkeha sin čatnat sániid dovdduide ja vásáhusaide.
Don sáhtát doarjut ja váikkuhit máná giellaovdáneami
- Geavat árgabeaivválaš diliid stoahkat ja illudit gielain.
- Loga girjjiid árrat, vállje govaiguin girjjiid mat heivejit máná ahkái ja čujuhehket govaide maid birra hupmabeahtti.
- Láhčit dili stoahkamii eará mánáiguin ovddidan dihtii gielalaš ja sosiála gálggaid.
- Guldal máná, bija eret mátketelefovnna ja belljosiid.
Cavgileamit ságastallamii
- Guldal ja gearddut máná jienaid dan rájes go lea riegádan
- Addit mánnái áiggi vástidit jienain ja lihkastagain
- Bija sániid dasa maid vásihat ahte mánná dovdá ja dadjá
- Bija sániid dasa maid mánná oaidná, ja dasa maid dahkabehtet ovttas.
- Bija oaivila dasa maid mánná dadjá. Ovdamearkka dihte, jus mánná dadjá "beana", de sáhttá dadjat "Juo, dat stuorra beana ciellá".
- Geavat geardduhemiid, ritmma ja lávlagiid vai giella šaddá suohttaseabbon ja álkibut muitit.
Jeara veahki jus fuolastuvat
Váldde oktavuođa dearvvasvuođaguovddážiin dahje mánáidgárddiin jus fuolastuvat máná ovdáneamis. Sis lea máhtolašvuohta máná giellaovdáneamis. Sii sáhttet áiccadeami ja árvvoštallama bokte neavvut máná giela birra, ja vejolaččat čujuhit eará veahkkeásahusaide.