Movt dieđán mánná lea gearggus borramušaide?
Jus mánná sihke dovddaha ahte lea láddan ja čájeha ahte dárbbaša eambbo biepmu, sáhttá leat áigi borramušain álgit. Láddama čájeha go mánás bissu oaivi badjin, sáhttá čohkkát ja guvnnjádit, dohppet biepmu ja njálmmi guvlui doalvut, sáhttá dovddahit go lea gállás, ovdamearkka dihte oaivvi eará guvlui jorahit. Mearkkat ahte mánná dárbbaša borramuša, lea jus ii loso doarvái ja/dahje ahte mánás orru borranmiella maŋŋil go lea njámahuvvon olu. Eanas mánát leat gergosat borrat go leat birrasiid 6 mánnosaččat. Borramuša ii galgga addit ovdal go lea 4 mánnosaš. Ovdal dan leat mánás beallešattot čoalit ja monimuččat eaige gierdda vel maidege eará go čižžemielkki/čižžemielkedutti.
Movt álgit borramušain mánnái?
Hárjeheapmi bibmui galgá dáhpáhuvvat hilljánit ja dađistaga. Hivvodat lasihuvvo máná dárbbu ja signálaid mielde. Álggat áibbas áibbas unna porsuvnnažiiguin. Vuosttaš borran sáhttá leat dušše unna teadjabastteš. Hivvodaga sáhttá lasihit dađistaga. Divtte máná máistit olu iešguđetlágan biepmuid. Go mánná lea sullii 6 månu, lea vuogas borrat 2–3 beaivvis. Go mánná lea 9 mánu, de sáhttá borahit máná3–4 háve beaivvis. Jus lea dárbu atte 1–2 gaskaborramuša lassin. Čižžemielki dahje čižžemielkeduddi lea deaŧaleamos biebmu olles vuosttaš jagi. Njamaheapmi oassin borramis doalaha du mielkebuvttadeami.
Movt oahpahit máná liikot iešguđetlágan biepmuide?
Nuppi jahkebeales vuosttaš eallinjagis oahppá mánná borrat borramušaid. Mánát geat álggu rájes leat hárjehuvvon borrat biepmuid main lea iešguđetlágan konsisteansa ja iešguđetlágan smáhkka, leat unnit ránttot maŋŋil mánnávuođas. Konsisteansa heivehuvvo máná ahkái ja ovdáneapmái. Mihttomearri lea ahte mánná galgá oahppat borrat ieš ja oažžut buori gaskavuođa bibmui ja borramii. Fála mánnái iešguđetlágan ruotnasiid ja šattuid. Ruotnasiin ja šattuin leat deaŧalaš vitamiinnat. Jus geardduhat fállat seamma biepmu moanat gerddiid hárjána mánná dađistaga liikot borramuššii. Ruotnasiid sáhttá addit vuoššakeahttá, vuoššat dahje moalasin faskut. Atte dipma biebmobihtáid. Garvve smávva ja garra bihtáid mat sáhttet darvánit vuoiŋŋahatbohccái. Divtte máná geavahit buot dáidduid go borrá.
Guđiid biepmuiguin álgit?
Mánnái sáhttá álggu rájes addit olu iešguđetlágan biepmuid. Fála smávva porsuvnnaid, teadjabastte álggos. Álggos berre biepmu áibbas moalas, measta golgi. Muhtumat álget njárbes buvrruin, earát mollejit buđehiid dahje ruotnasiid. Čižžemielkki dahje čižžemielkedutti sáhttá seaguhit gárvves buvrui, ja buđet-/ruonasmestui.
Lasit buđet-/ruonasmestui dađistaga. Báhput (bønnerat), linssat, earttat, tofu, vuoncáčivgabiergu, biergu, guolli. Dat dahká ahte borramušas lea eanet proteiidna. Mánná sáhttá áinnas oažžut seamma biepmu go bearaš muđui, muhto molle máná biepmu bures. Ráhkat biepmu sáltti ja liema haga. Divtte máná geahččaladdat iešguđetlágan borramušaid. Sáhttet leat dipma muorjjit ja šaddobihtát, veahá vuššon brokkoli ja diehppegálla, moalasin faskojuvvon rušpi, náppoš, ja láibebihtát. Nå hárjána mánná iešguđetlágan smáhkaide.
Mánnástivrejuvvon biebmohárjeheapmi (Baby Led Weaning) - berre go diktit máná borrat ieš?
Mánná borragoahtá biepmu go lea birrasiid 6 mánu. Divtte máná oassálastit aktiivvalaččat borramii ja geavahit dáidduidis. Mánná oaidná, haksá, dovdá ja máistá biepmu. Geavat buori áiggi borramii ja ráhkat buori miellalági. Mánná oažžu olu muitogovaid ja oahppá olu. Divtte máná borrat ieš ja seammás oažžut biepmu basttiin. Dalle sihkkarasttát ahte mánná borrá dan maid dárbbaša.
Lasáhusat
Njammi mánát berrejit oažžut D-vitamiidnalasáhusa. Mánát geat ožžot čižžemielkebuhtadusa, eai dárbbaš lasáhusa.
Illustrašuvdna: Ole Walter Jacobsen - Helsedirektoratet