Hávvi čižžeoaivvis - mo dan oažžut savvot?
Deháleamos dasa ahte oažžut hávi čižžeoaivvis savvot, lea ahte mánná bures váldá čičči njálbmái. Jus dus leat hástalusat oažžut máná bures váldit čičči njálbmái, oza veahki dearvvašvuođastašuvnnas.
Basa beaivválaččat háviid čižžeoaivvis dušše čáziin, ale ane sáibbu. Gieđat galget leat ráidnasat ja ale guoskka čižžeoivviide. Ráinnasvuohta lea dehálaš vai eastada oažžumis infekšuvnnaid ja siejahasa čiččiide.
Ii leat čájehuvvon ahte vuoidasat dahje sálvvat leat ávkin dasa ahte hávit savvot, muhto vuoddjás sálvva (oaivvilduvvon njámaheapmái) vuoidat birra háviid, sáhttá geahpedit bákčasiid. Skummabandáša sáhttá veahkehit oažžut hávi savvot ja geahpedit bákčasa. Don sáhtát maiddái helpet čiččiid bohččit gieđaiguin dahje pumpemiin.
Hávit čižžeoaivvis - maid dagan jus eai savvo?
Muhtumin eai savvo hávit čižžeoaivvis. Iskkat vuos dearvvašvuođastašuvnnas váldá go mánná čičči bures njálbmái. Jus mánná váldá bures čičči njálbmái, muhto hávvi lihkká ii savvo, sáhttá leat ahte bakteriijat leat mannan hávvái. Dán ferte dávjá dikšut. Fertet válddihit bakteriijaiskosa jus galgá gávnnahit mii lea sivvan dasa. Jeara dearvvašvuođastašuvnnas dahje fástadoaktáris veahki váldit bakteriijaiskosa.
Basa háviid čižžeoaivvis beaivválaččat dušše čáziin, ale ane sáibbu. Dikšu sáhttá leat antiseptalaš vuoiddas dahje antibaktearalaš sálva.
Stuora čiččit - mo galgá mánná bures oažžut čičči njálbmái?
Jus dus leat stuora dahje lossa čiččit, sáhttá leat váttis mánnái bures oažžut čičči njálbmái. Stuorra lossa čižži sáhttá álkit čierastit eret máná njálmmis. Dalle sáhttá leat ávki bidjat doarjaga čičči vuollái go leat njamaheame.
Dorje gieđain, dahje ane sihkaldaga maid giesat jorbbasin ja bijat čičči vuollái. Go mánná cakkasta njálmmi, sáhtát veahkehit stellet čičči nu ahte mánná oažžu eanemus lági mielde čičči njálbmái. Dat mearkkaša ahte deaddilat čičči veahá oktii, vai mánná álkibut oažžu čičči njálbmái. Joatkke áinnas doallat čičči go njamahat.
Leago mus čižževuolši?
Dus sáhttá leat čižževuolši bakteriijaiguin dahje bakteriijaid haga. Goappašiid oktavuođain sáhttá čižži ruvssodit, liegganit, garrat/bohtanit, bávččagit ja soaitá lea maid váttis dan gurret. Muhtimiin lea feber ja leat illáveaje. Eará sullasaš dilit leat báddot, čárdnat ja dahppon mielkeoarit. Lea dušše baktearalaš čižževuolši mii galgá dálkkoduvvot antibiotikain. Jus gurret čičči bures ja vásihat ahte johtilit buorránat (12-24 diimmus), de jáhkkimis ii leat bakteriijalaš čižževuolši. Jus ii leat ávki gurret čičči, ja leat illáveaje, de sáhttá leat mearka ahte lea bakteriijalaš vuolši. Jus dus dasa lassin leat dahje leat leamaš hávit čižžeoaivvis, de lea stuorát vejolašvuohta ahte bakteriijat leat sivvan dillái. Oačču veahki doaktáris váldit iskosa mielkkis ja háviin bakteriijagilvimii.
Mo dálkkodit čižževuolšši?
Čižževuolši sihke bakteriijaiguin ja bakteriijaid haga dálkkoduvvo oalle ovttaládje, muhto bakteriijalaš vuolšši ferte antibiotikain maid dálkkodit. Deháleamos lea dávjá gurret čičči, dainna oaivvilduvvo juohke nuppi diimmu beaivet ja unnimusat guktii ihkku. Mánná gurre čičči buoremusat.Dakko gokko máná gáibi čujuha lea gokko buoremusat gurrejuvvo. Vejolaččat sáhtát pumpet dahje gieđain bahčit. Muitte ahte dus álo galget leat buhtes gieđat go guoskkahat čičči. Don dárbbašat ráfi, vuoiŋŋastit ja buori bávččasdivššu, omd. paracetamol ja ibuprofen, jus dan gierddat. Jus dovddat ahte leat čoalttut/dahppon mielkeoarit maŋŋágo leat gurren, geahččal daid luvvet dan botta go golggahanrefleaksa lea jođus. Dalle galggat álo álgit lagamus čižžeoaivvi. Mánná sáhttá njammat mielkki sihke dalle go válddát antibiotika ja bávččasváidudeaddji dálkasiid nu mo dás evttohuvvo.
Dahppon mielkeoarit - maid dagan?
Dus sáhttet mielkeoarit dahppot jus čižži gurrejuvvon menddo hárve dahje menddo heittogit. Dábálaččat dát dáhpáhuvvá dušše nuppi bealde. Dovddat ovtta dahje máŋga smávva čoalttu, dávjá leat dat rašit. Sáhttá maid ahte lea stuorát oassi mii lea dahppon. Ale heaitte njamaheames, fála mánnái rašis čičči vuos. Sáhttá leat álkit oažžut mielkki olggos jus ligge čičči ovdal njamahišgoahtá. Geahččal váidudit bohtaneami galbmalivskkuin njamahemiid gaskka ja vejolaččat ibuprofenain jus don gierddat dan. Mánná sáhttá njammat mielkki. Mánná gurre čičči dábálepmosit buoremusat. Dakko gokko máná gáibi čujuha lea gokko dávjá gurrejuvvo buoremusat. Rievdadala mo njamahat ja sihkkarastte ahte mánná váldá čičči bures. Vejolaččat sáhtát pumpet dahje gieđain bahčit. Sáhttet gollat moadde beaivvi ovdal mielkeoarit eai šat leat dahppon, muhto dat váidot áiggi mielde.