دیابت حاملگی

دیابت حاملگی چیست؟

در دوران حاملگی، ضرورت بدن به انسولین افزایش مییابد. انسولین هورمونی است که در پانقراس تولید میشود و به قند حاصل از کاربوهایدرایتهایی که میخوریم کمک میکند تا وارد حجره ها شود و آنجا بعنوان انرژی مورد استفاده قرار بگیرد. 

دیابت حاملگی زمانی رخ میدهد که بدن نمیتواند انسولین کافی تولید کند و میزان قند خون بسیار بالا میرود.  

دیابت حاملگی به ندرت علائمی بروز میدهد. بنابراین فرصت انجام تست دیابت حاملگی در اختیار بیشتر زنان حامله قرار داده میشود.  

زنان حامله مبتلا به دیابت حاملگی در معرض ریسک افزایش یافته عوارض دوران حاملگی و وضع حمل هستند، اما بیشتر آنها اطفال سالمی بدنیا میاورند. تداوی خوب دیابت حاملگی ریسک موارد ذیل را کاهش میدهد: 

• فشار خون بالا و پره اکلامپسی 
• طفل کلان و وضع حمل سخت 
• عمل سزارین 
• وضع حمل زود رس 

 

تداوی دیابت حاملگی

داکتر عمومی، قابله یا کلینیک سرپایی شفاخانه میتواند جلوگیری از دیابت حاملگی را انجام بدهد. در ابتدا، تداوی شامل سه مورد میشود: 

• اندازه گیری قند خون قبل و بعد از غذا 
• تغییر عادت غذایی 
• فعالیت فزیکی روزانه 

تعلیم اندازه گیری قند خون 

اندازه گیری قند خون به شما تعلیم داده میشود تا بررسی کنید که قند خونتان بسیار بالا نباشد. 

توصیه میکنیم در 1-2 هفتۀ اول، اندازه گیری قبل از چای صبح (گلوکوز خون ناشتا) و دو ساعت بعد از آغاز چای صبح و غذای شب (و احتمالاً بعد از ناهار) انجام شود. بعد از آن، دفعات اندازه گیری مطابق با چگونگی تأثیر مریضی بر شما تنظیم میشود.  

بعد از تنظیم عادت غذایی و فعالیت روزانۀ تان، نتایج اندازه گیری گلوکوز خون شما باید این مقادیر را نشان بدهد: 

• وکوز خون ناشتا: کمتر از 5.3 mmol/L 
• 2 ساعت بعد از آغاز غذا: کمتر از mmol/L 6.7 

اگر در یک هفته بیشتر از 2 نتیجۀ تان بالاتر از این مقدار باشد، برای نظارت دقیق تر بر عادت غذایی و فعالیت و ارزیابی اینکه آیا به تداوی با دواهای کاهش دهندۀ قند خون (متفورمین یا انسولین) ضرورت دارید یا نخیر، باید به کلینیک سرپایی شفاخانه ریفر داده شوید. 

توصیه های غذایی برای دیابت حاملگی

هدف عادت غذایی که برای دیابت حاملگی توصیه شده است اطمینان از این است که شما و طفلتان به اندازۀ کافی مواد مغذی ضروری را دریافت میکنید و قند خون شما افزایش بسیاری ندارد.  

اگر بجای تعداد وعده های کم و حجیم، وعده های غذایی بیشتر و کم حجم تر بخورید، پیشگیری از قند خون بالا آسان تر است. بطور مثال، میتوانید 3 وعده غذایی اصلی و 2-3 میان وعدۀ سبک تر را امتحان کنید. اگر زمان زیادی بین غذای شب و چای صبح وجود دارد (بیشتر از 10-12 ساعت)، شاید بخواهید غذای کم و سبکی دارای مقداری کاربوهایدرات و پروتئین بخورید.

برای غذای شب و ناهار میتوانید از مدل «بشقاب» استفاده کنید:  

• 2/1 بشقاب سبزیجات 
• تا 4/1 بشقاب یک منبع کاربوهایدراتی پر از فیبر (مکرانی سبوسدار، برنج سبوسدار، نان پیتا با آرد کامل، کچالو آب پز) 
• 4/1 یا بیشتر از آن یک منبع پروتئینی (ماهی، مرغ، گوشت، حبوبات، توفو) 

غذاهای دارای کاربوهایدرات 

وقتی غذایی میخورید که دارای کاربوهایدرات است، قند خون شما افزایش مییابد. میزان افزایش قند خون به نوع کاربوهایدرات موجود در غذا، میزان مصرف آن و ترکیب غذا بستگی دارد.  

بخصوص توصیه میشود که مصرف کاربوهایدرات را در وعدۀ چای صبح محدود کنید، زیرا عملکرد انسولین اغلب در وقت صبح ضعیف تر است.  

ترجیحاً موارد ذیل را انتخاب کنید:  

• غذاهای سرشار از فیبر که قند خون را آهسته افزایش میدهند، مثل غلات کامل، لوبیا، عدس، میوه خشک و سبزیجات  
• محصولات دارای غلات و دانه های کامل که بر پایه 75-100% غلات کامل هستند (4 مربع در مقیاس درشتی آرد)  
• نان تهیه شده از گندم سیاه، جو، جو صحرایی و گندم کامل همراه با آرد نرم به نسبت کم  
• مکرانی سبوسدار و برنج سبوس دار به جای انواع معمولی شان  

مقدار محصولات غلات کامل با نتایج اندازه گیری قند خونتان سازگار است. مقدار مناسب در هر وعده غذایی میتواند: 5 قاشق غذا خوری برنج یا مکرانی نیمه آماده، 1 میده نان، ½ نان پیتا، 30 گرام موسلی یا 110 گرام بلغور جو صحرایی پخته شده باشد. 

از خوردن غذاها و نوشیدنی هایی که قند افزوده بسیار، فیبر کم و ارزش غذایی پائینی دارند و باعث افزایش شدید و سریع قند خون میشوند، اجتناب کنید، مثل کیکها و شیرینی های دارای خمیر مایه شیرین، بیشتر انواع بیسکویتها، چیپس کچالو، وافل/پنکیک، غذا های پفدار/پیتزا، برنج سفید، هلیم برنج، ماست دارای شکر افزوده، غلات دارای شکر افزوده یا فیبر کم (آنهایی را انتخاب کنید که نشان سوراخ کلید دارند)، آبمیوه/سبزیجات، نوشیدنی های دارای شکر افزوده، آبنبات، مربا و شهد.  

اگر میخواهید غذای خود را شیرین کنید، از جایگزینهای شکر استفاده کنید و غذا های دارای شیرین کننده های مصنوعی را بجای غذا های دارای شکر افزوده انتخاب کنید.  

برای رفع تشنگی آب را انتخاب کنید.  

اگر گاهی میخواهید دسر یا چیز دیگری که دارای شکر بسیار است را بخورید، در ختم غذا مقدار کمی از آنرا بخورید. 

سبزیجات، میوه ها و توتها 

زنان حامله باید روزانه 500-800 گرام سبزیجات، میوه و انواع توت بخورند. 

میوه دارای ویتامینهای مفید، مواد معدنی و فیبر است اما قند طبیعی همچنین دارد. روزانه یک تا سه وعده میوه بخورید، اما آن را به یک وعده در هر وعده محدود کنید. برخی افراد باید از مصرف میوه، بخصوص در وقت صبح، اجتناب کنند. یک وعده میتواند ½-1 سیب، گلابی یا پرتقال یا 1-2 دسی لیتر توت باشد. میوه هایی مثل کیله، ام، آناناس و انگور نسبت به سایر میوه ها قند بیشتری دارند و مصرفشان باید محدود باشد. باید از مصرف میوه های خشک اجتناب کنید.  

• هر قدر مایل هستید گل کلم، کلم بروکلی، کاهو، اسفناج، بادنجان رومی، بادرنگ، فلفل، کرفس و غیره بخورید.  
• سبزیجات را در تمام وعده های غذایی اصلی بگنجانید  
• بدون نگرانی سبزیجات خام را بجای سبزیجات پخته/فشرده مصرف کنید، زیرا سبزیجات خام قند خون را کمتر بالا میبرند.  

محصولات لبنیات 

محصولات لبنیات منبع مهمی از کلسیم، یود و پروتئین هستند. شیر، ماست بدون شکر و کفیر دارای قند شیر هستند و باید به 1 گیلاس در هر وعده غذایی محدود شوند. میزان قند شیر در پنیر کم است و تأثیر کمی بر قند خون دارد.

غذاهای دارای پروتئین و چربی   

پروتئین ها تأثیر کمی بر قند خون دارند و در بیشتر وعده های غذایی و میان وعده ها باید غذا های دارای پروتئین مصرف کنید. بعنوان مثال میتوان به گوشت مرغ، ماهی، تخم مرغ، پنیر کاتیج، ماست یونانی، پنیر، لوبیا، عدس، دانه ها و میوۀ خشک اشاره کرد.  

گوشت چرخ کرده، سوسیسها و سایر محصولات گوشت مقوی شده دارای مقدار زیادی چربی اشباع شده هستند و بنابراین باید محدود شوند. همچنین مقویهای گوشتی مقوی شده به افزایش وزن بسیاری از افراد کمک میکند.  

چربی قند خون را افزایش نمیدهد، اما کالری بالایی دارد و برای جلوگیری از افزایش وزن باید به میزان مناسب مصرف شود. از چربی های سالم مثل میوه خشک، دانه ها، آواکادو، زیتون، روغن زیتون/روغن کلزا/روغن آفتابگردان، مارگارین گیاهی نرم و ماهی روغنی به میزان کم مصرف کنید. 

در مورد نوع ماهی که در حاملگی باید از خوردن آن اجتناب کنید بیشتر مطالعه کنید. 

فعالیت فزیکی در دیابت حاملگی

فعالیت فزیکی باعث بهبود عملکرد انسولین میشود و در نتیجه بخش مهمی در تداوی دیابت حاملگی است.  

تلاش کنید حد اقل 150 دقیقه در هفته فعالیت فزیکی داشته باشید، و تا اندازۀ به خود فشار وارد کنید که احساس کنید تنفستان سریعتر میشود و کمی عرق میکنید.  

فعالیت فزیکی منظم در زندگی روزمره همچنین به شما کمک میکند هم از نظر جسمی و هم از نظر ذهنی احساس بهتری داشته باشید. 

• فعالیت بعد از غذا افزایش قند خون را محدود میکند.  
• بدون نگرانی فعالیت خود را به بخشهای مثلاً ده دقیقۀ در هر بار تقسیم کنید.  
• اگر معمولاً فعالیت ندارید، پیاده روی 30 دقیقۀ در بیشتر روز های هفته میتواند هدف خوبی باشد. 

در مورد فعالیت فزیکی در دوران حاملگی بیشتر مطالعه کنید. 

بعد از وضع حمل

دیابت حاملگی معمولاً بعد از وضع حمل برطرف میشود، اما زنانیکه دیابت حاملگی داشتند، بعد ها در زندگی در معرض خطر افزایش یافته ابتلاء به دیابت نوع 2 قرار دارند. اگر توصیه های غذایی و فعالیت فزیکی سازمان صحت ناروژی را رعایت میکنید و وزنتان طبیعی است، خطر ابتلاء به دیابت نوع 2 به میزان چشمگیری کاهش مییابد.  

اگر دیابت حاملگی داشتید، برای بررسی اینکه میزان قند خونتان نورمال است، باید حدود چهار ماه بعد از وضع حمل و بعد از آن سالی یکبار به داکتر عمومی مراجعه کنید.  

اگر دیابت حاملگی داشتید، خطر ابتلای دوباره به آن در حاملگی های بعدی افزایش مییابد. مجدداً بهترین شیوه محافظت در برابر ابتلاء به دیابت حاملگی، داشتن وزن طبیعی قبل از حاملگی و افزایش وزن نورمال در دوران حاملگی است.