Kva er psykisk helse?

Psykisk helse handlar  om  korleis du oppfattar deg sjølv og andre, korleis du har det i kvardagen og korleis du taklar utfordringar.

  • Alle har ei psykisk helse
  • Kva er god psykisk helse?
  • Vanlege psykiske plager og utfordringar
  • Psykiske lidingar
  • Når bør eg søkje hjelp?
  • Kven kan du snakke med?

Alle har ei psykisk helse

På same måte som alle har ei fysisk helse, har vi også ei psykisk helse. Medan den fysiske helsa dreier seg om kva slags tilstand kroppen din er i, handlar den psykiske helsa om tankane og kjenslene dine, og om korleis du har det med deg sjølv, i møte med andre og i kvardagen. Fysisk og psykisk helse er tett i samband med kvarandre, og påverkar kvarandre gjensidig.

Psykisk helse blir brukt som eit overordna omgrep, og dekkjer alt frå god psykisk helse og livskvalitet til psykiske plager og lidingar.

Kva er god psykisk helse?

God psykisk helse kan vi forstå som at du trivst i kvardagen din, at du kjenner tilhøyrsle og meining i livet, og at du taklar vanlege utfordringar som dukkar opp.

Korleis du har det psykisk, kan endre seg frå dag til dag, og over tid. Dei fleste vil oppleve at den psykiske helsa varierer gjennom livet.

Vanlege psykiske plager og utfordringar

Det er heilt normalt å oppleve psykiske utfordringar i løpet av livet. At du har psykiske utfordringar frå tid til anna, tyder ikkje nødvendigvis at du har dårleg psykisk helse eller at du har ei psykisk liding.

Vanlege utfordringar i kvardagen

  • Å kjenne seg uroleg og bekymre seg mykje i periodar er heilt normalt. Nokre gonger er det openberre årsaker til plagene, andre gonger er det vanskeleg å finne ei årsak til bekymringane.

    For dei fleste vil bekymringar gå over av seg sjølv. Dersom det ikkje går over, kan det hjelpe å snakke med nokon.

    Dersom du bekymrar deg så mykje at det avgrensar deg i kvardagen, kan du ha ei angstliding.

  • Det et heilt normalt å kjenne seg nedstemt og trist i periodar i livet. Det er også vanleg at kjenslene svingar frå dag til dag, eller over tid.

    Å vere nedstemt kan arte seg ulikt frå person til person. Somme blir triste, trøytte eller tiltakslause. Andre blir urolege, irritable og rastlause. Somme vil ha trøyst og støtte, andre vil berre vere i fred.

    Går nesten alltid over av seg sjølv

    Sjølv om det er vanskeleg medan det står på, går periodar der ein er nedstemt og trist nesten alltid over av seg sjølv. Vanlegvis treng du inga behandling, men det kan hjelpe å søkje støtte hos andre.

    Ikkje det same som depresjon

    Det å kjenne seg nedstemt eller trist er ikkje det same som å ha ein depresjon. Ein depresjon er ein sjukdomstilstand som påverkar humør, tankar og kjensler, oppleving av deg sjølv, etevanar og søvn over tid. Har du det vanskeleg over veker eller månader, er det viktig å be om hjelp.

    Er du trist eller har du ein depresjon?

  • Alle vil oppleve å kjenne seg stressa i periodar i livet, utan at det treng å påverke den psykiske helsa.

    Stress er ein fysisk og kjenslemessig reaksjon som oppstår naturleg når vi opplever fare eller utfordrande situasjonar. Kortvarig stress kan faktisk vere positivt. Det hjelper oss å fokusere betre, jobbe meir effektivt og meistre utfordrande situasjonar. Som regel klarer vi fint å handtere stressande situasjonar på eiga hand, eller ved hjelp og støtte frå andre.

    Stress over tid kan derimot føre til både psykiske og fysiske plager. Usunt stress oppstår gjerne når du står overfor situasjonar eller utfordringar som verkar uoverkomelege, og som krev meir av deg enn du eigentleg maktar.

    Kva slags symptom på stress bør du vere merksam på?

    Langvarig stress kan gjere deg overbelasta og utmatta. Du kan bli irritabel, engsteleg og nedstemt. Stress kan også føre til at du trekkjer deg tilbake frå sosiale settingar, og at du søv dårleg. Mange opplever også å få fysiske plager som hovudverk, muskelspenningar, kvalme og uro. Dersom du har det sånn, er det viktig å ta tak i problemet.

    Les meir om stress på jobb og kva grep du kan ta for å få det betre. 

  • Dersom du kjenner deg einsam, skal du vite at du ikkje er åleine om å ha det slik. Dei aller fleste vil oppleve einsemd i periodar i livet.

    Einsemd er ei kjensle av ufrivillig mangel på nær kontakt med andre menneske, eller eit sakn etter å kjenne seg sett og forstått. Det er altså ikkje det same som å vere åleine. Du kan ha mange menneske rundt deg, men framleis kjenne deg einsam.

    Her finn du råd som kan hjelpe deg å kome ut av einsemda.

  • Dei aller fleste opplever periodar i livet der søvnen er forstyrra. Så mange som éin av tre har kvar veke problem med søvnen, og omtrent éin av ti slit med alvorlege og langvarige søvnproblem.

    Søv du lite og dårleg, kan det påverke livskvaliteten din, og mange opplever at dårleg søvn påverkar den psykiske helsa på ein negativ måte. Det er også slik at psykiske lidingar kan gje søvnforstyrringar eller endra søvnmønster, som gjer at du anten søv for mykje eller for lite.

    Her finn du råd som kan hjelpe deg å sove bedre.

Psykiske lidingar

Har du psykiske utfordringar som varer over fleire veker, og som i stor grad påverkar evna di til å fungere i kvardagen, bør du kontakte helsetenesta.

Omgrepet psykiske lidingar er ei samlenemning for sjukdomar og tilstandar som over tid påverkar tankar, kjensler, åtferd og evna til å fungere sosialt. I Noreg er det berre legar og psykologar som kan gje deg ein slik diagnose.

Mange vil oppleve å få ei psykisk liding i løpet av livet

Omtrent halvparten av den norske befolkninga vil få ei psykisk liding i løpet av livet. Cirka 25 prosent vil oppleve å få ei angstliding, og 20 prosent vil oppleve ein depresjon.

Her kan du lese meir om ulike psykiske lidingar og diagnosar.

Når bør eg søkje hjelp?

Du bør søkje hjelp når tankane, kjenslene eller handlingane dine gjer at det over lengre tid blir vanskeleg å vere saman med vener og familie, eller gjere ting du vanlegvis gjer i kvardagen. Dersom du merkar at du ikkje klarer å gjere grep for å endre på dette sjølv, bør du syte for å få hjelp.

Nokre gonger kan kroppen reagere på at du ikkje har det godt psykisk. Du kan til dømes få hovudverk, magesmerter eller sove dårlegare. Har du slike kroppslege symptom over ein lengre periode eller oftare enn vanleg, bør du oppsøkje hjelp.  

Kven kan du snakke med?

Det kan vere vanskeleg å snakke om psykiske plager. Nokre trur dei er åleine om å synast ting er vanskeleg. Andre kjenner på skam og redsel for kva folk tenkjer, og vil helst klare seg sjølv.

Sjølv om det er vanskeleg, bør du snakke med nokon du stoler på om korleis du har det. Å snakke om plagene du har, er ofte det første skrittet for å få det betre.

Snakk med nokon du stoler på

Ofte kan det halde å snakke med nokon du kjenner om korleis du har det. Det kan vere ein i familien din eller ein ven. Du kan også ta kontakt med nokon andre du har tillit til – til dømes ein kollega eller ein lærar.

Snakk med fagpersonar

Nokre gonger er det nødvendig med hjelp frå profesjonelle. Ta kontakt med fastlegen, helsesjukepleiar, helsestasjon eller legevakt. Dersom det er nødvendig, kan legen tilvise deg vidare til dømes til psykolog.

Mange kommunar har lågterskeltilbod, som til dømes rask psykisk helsehjelp. Sjekk nettstaden til kommunen din for informasjon om tilbod nær deg.

Hjelpetelefonar og chat

Chat på sidetmedord.no eller soschat.no

Ved behov for akutt hjelp – ring 113

Les mer om hjelpetilbud og hvem du kan kontakte

Folkehelseinstituttet. Folkehelserapporten - Helsetilstanden i Norge. [Internett]. Oslo: Folkehelseinstituttet; 2018 [hentet 2022-02-11]. Tilgjengelig fra: https://www.fhi.no/nettpub/hin/

Innhaldet er levert av Helsedirektoratet

Helsedirektoratet. Kva er psykisk helse? . [Internett]. Oslo: Helsedirektoratet; oppdatert fredag 4. mars 2022 [henta tysdag 3. desember 2024]. Tilgjengeleg frå: https://www.helsenorge.no/nn/psykisk-helse/hva-er-psykisk-helse/

Sist oppdatert fredag 4. mars 2022